Zgodnie z art. 2 lit. g Rozporządzenia 1370/2007, ‘rekompensata z tytułu świadczenia usług publicznych’ oznacza każdą korzyść, zwłaszcza finansową, przyznaną bezpośrednio lub pośrednio przez właściwy organ z funduszy publicznych w okresie realizacji zobowiązania z tytułu świadczenia usług publicznych lub powiązaną z tym okresem. Z kolei na mocy art. 2 lit. e Rozporządzenia 1370/2007, „zobowiązanie z tytułu świadczenia usług publicznych” to takie zobowiązanie, którego przewoźnik (operator), ze względu na swój własny interes gospodarczy, nie podjąłby bez rekompensaty lub nie podjąłby w takim samym zakresie lub na takich samym warunkach. Innymi słowy, ze „zobowiązaniem z tytułu świadczenia usług publicznych” mamy do czynienia wówczas, gdy organ władzy odpowiedzialny za zorganizowanie lokalnego transportu zbiorowego nakłada na przewoźnika obowiązek świadczenia takiej usługi pomimo, że jest ona niedochodowa. Dalej, z art. 4 ust. 1 Rozporządzenia 1370/2007 wynika, że rekompensata może być przyznana bez względu na sposób udzielenia zamówienia publicznego, a także w przypadku bezpośredniego udzielenia zamówienia publicznego: „każda rekompensata wynikająca z zasady ogólnej lub z umowy o świadczenie usług publicznych musi być zgodna z przepisami określonymi w art. 4, bez względu na sposób udzielenia zamówienia. Każda rekompensata, bez względu na jej charakter, wynikająca z umowy zawartej w następstwie udzielonego bezpośrednio zamówienia prowadzącego do zawarcia umowy o świadczenie usług publicznych zgodnie z art. 5 ust. 2, 4, 5 lub 6 lub wynikająca z zasady ogólnej musi ponadto być zgodna z przepisami określonymi w załączniku.” ‘Zasada ogólna’ zgodnie z art. 2 lit. j Rozporządzenia 1370/2007 oznacza środek mający zastosowanie w sposób niedyskryminacyjny do wszystkich usług publicznych tego samego rodzaju w zakresie transportu pasażerskiego na danym obszarze geograficznym, objętym właściwością miejscową właściwego organu. W literaturze można także spotkać pogląd, że zasady obliczania rekompensaty mają zastosowanie bez względu na sposób udzielenia zamówienia[1]. Ponadto zgodnie z art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2011 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U. z 2011, Nr 5, poz. 13), właściwy organizator przekazuje operatorowi rekompensatę, jeżeli operator poniósł stratę i złożył wniosek o rekompensatę w trybie określonym w umowie o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego. Literalne brzmienie zacytowanych przepisów może prowadzić do błędnego wniosku, że rekompensata może być udzielona każdemu przewoźnikowi, nawet temu, który zawarł umowę w drodze zamówienia publicznego. Do odmiennych wniosków prowadzi jednak lektura orzeczeń Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Sąd Pierwszej Instancji w wyroku z 16 marca 2004 r. w sprawie Dansker Busvognmænd przeciwko Komisji[2] orzekł, że „przedsiębiorstwo transportu autobusowego, którego zobowiązania do prowadzenia działalności, do przewozu i pobierania ustalonych stawek nie zostały nałożone jednostronnie, które nie było zobowiązane do wykonywania swoich usług przewozowych na zasadach niedochodowych w sposób sprzeczny z własnymi interesami ekonomicznymi, lecz wręcz przeciwnie, dobrowolnie przyjęło owe zobowiązania w związku z wygranymi procedurami przetargowymi, które to procedury nie przewidywały żadnych dotacji państwowych i w których uczestnictwo miało charakter dobrowolny, zależny od interesów ekonomicznych, i za którego usługi przewozowe płacono cenę zaproponowaną przez to przedsiębiorstwo w ofercie złożonej przez nie w procedurach przetargowych i ujętą następnie w zawartych umowach, nie wykonuje zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych w rozumieniu art. 2 ust. 1 rozporządzenia nr 1191/69, a zatem, takie przedsiębiorstwo nie otrzymuje "rekompensaty" w rozumieniu tego artykułu, ale finansowe wynagrodzenie przewidziane w owych umowach przewozowych.” Także Druga Izba Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w wyroku z 7 maja 2009 r. w sprawie wniesionej przez portugalskie Associação Nacional de Transportadores Rodoviários de Pesados de Passageiros przeciwko Companhia Harris de Ferro de Lisboa S. A. i portugalskiej Radzie Ministrów[3] orzekła, że „nie mogą pobierać rekompensat przedsiębiorstwa, na które nie zostało nałożone zobowiązanie do świadczenia usług publicznych.” W mojej ocenie wnioski wynikające z obydwu zacytowanych wyżej wyroków zachowały aktualność także po wejściu w życie Rozporządzenia 1370[4] ponieważ z art. 2 lit. g i e tego Rozporządzenia wynika przecież, że rekompensata może być przyznana wyłącznie w okresie realizacji zobowiązania z tytułu świadczenia usług publicznych, czyli zobowiązania, którego przewoźnik nie podjąłby dobrowolnie w takim samym zakresie bez rekompensaty, bo jest ono niedochodowe. Z powyższych wyroków jasno wynika, że: po pierwsze, przewoźnik, który zawarł umowę po przetargu w trybie przepisów o zamówieniach publicznych nie wykonuje zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych, bo obowiązek usług przewozowych nie został na niego nałożony, lecz przeciwnie – dobrowolnie wziął udział w przetargu i zawarł umowę w zamian za wynagrodzenie, którego wysokość sam skalkulował składając ofertę, po drugie, skoro taki przewoźnik nie wykonuje zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych, to nie znajduje zastosowania zezwolenie na udzielanie mu pomocy zawarte w art. 93 TFU[5] (art. 73 TWE), po trzecie, skoro do przewoźnika, który zawarł umowę po przetargu, nie stosuje się tego zezwolenia – to bez zgody Rady i Komisji Europejskiej nie może otrzymywać żadnej pomocy państwa, gdyż rekompensata będzie stanowiła pomoc publiczną, po czwarte, umowa zawarta z przewoźnikiem nie może przewidywać rekompensaty w rozumieniu art. 2 lit. g. Rozporządzenia 1370, gdyż rekompensata takiemu przewoźnikowi nie przysługuje. Podsumowując, rekompensata może być przyznana takiemu przewoźnikowi, na którego został nałożony jednostronnie obowiązek świadczenia usług. Jeżeli natomiast operator przyjął na siebie taki obowiązek dobrowolnie (poprzez zawarcie umowy z organem władzy publicznej), to rekompensata stanowi pomoc publiczną, której dopuszczalności nie można przesądzić z góry; w tym przypadku rekompensata powinna być notyfikowana.[6]     Stan prawny: luty 2011r. [1] M. Stasiak [w:] B. Kurcz, Pomoc państwa. Wybrane zagadnienia, Warszawa 2009, str. 243. [2] Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16 marca 2004 r., sprawa T-157/01, opubl. ECR 2004/3-4/II-00917. [3] Wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 7 maja 2009 r., sprawa C-504/07, opubl. Dz. U. UE C 2008 r. Nr 22 poz. 31, LEX nr 491769. [4] Rozporządzenie (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/70 [Dz. U. UE. L. 2007 r. Nr 315 poz. 1] [5] Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, obecnie Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. U. UE C 2007 r. Nr 306, poz. 1), [6] A. Jankowska, M. Marek, Dopuszczalność pomocy publicznej, Warszawa 2009, str. 124.